Nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim và biện pháp phòng tránh 

Nhồi máu cơ tim là một căn bệnh nguy hiểm có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được chăm sóc kịp thời, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Đây là một vấn đề sức khỏe đặc biệt cần được chú ý vì số lượng trường hợp nhồi máu cơ tim đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây.

Nhồi máu cơ tim là gì?

Nhồi máu cơ tim cấp là tình trạng cực kỳ nguy hiểm, xuất phát từ sự thiếu máu nuôi dưỡng cơ tim do nhiều nguyên nhân gây tổn thương mô cơ tim. Đây là một bệnh lý có tỉ lệ tử vong cao, với 25% bệnh nhân chết trong giai đoạn cấp tính của bệnh, thường trước khi được chuyển đến các cơ sở y tế để cấp cứu. Các biến chứng nghiêm trọng khác như loạn nhịp tim, rung thất, thuyên tắc mạch máu, suy tim, viêm màng ngoài tim cũng đe dọa tính mạng của bệnh nhân, đặc biệt là rung thất có thể gây đột tử, là biến chứng nguy hiểm nhất của nhồi máu cơ tim cấp.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, số người chết vì bệnh mạch vành năm 2004 là hơn 7,2 triệu, trong khi có khoảng 57 triệu người chết vì bệnh tim mạch năm 2008, trong đó có khoảng 17,3 triệu người chết vì bệnh mạch vành, chiếm khoảng 31%. Theo Viện Tim mạch Quốc gia Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân nhập viện vì nhồi máu cơ tim cấp đã tăng từ 4,2% vào năm 2003 lên 9,1% vào năm 2007. Mặc dù hiện tại chưa có số liệu chính xác về tình hình nhồi máu cơ tim ở Việt Nam, nhưng có dấu hiệu cho thấy tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong đang tăng lên.

Nhồi máu cơ tim cấp là dạng nặng nhất của thiếu máu cơ tim cục bộ, thường xuất hiện đột ngột và đòi hỏi sự can thiệp khẩn cấp tại bệnh viện. Hiện nay, việc điều trị nhồi máu cơ tim cấp đang được chú trọng và đã đạt được những tiến bộ đáng kể. Yếu tố quan trọng nhất trong quá trình điều trị là thời gian, bởi bệnh nhân được phát hiện và nhập viện càng sớm thì triển vọng hồi phục càng cao so với những trường hợp trễ giờ.

Các triệu chứng của nhồi máu cơ tim 

Triệu chứng của nhồi máu cơ tim có thể biến đổi ở từng bệnh nhân tùy thuộc vào mức độ tắc nghẽn động mạch vành và vị trí bị ảnh hưởng. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp của bệnh lý này:

• Đau ngực: Thường được mô tả là cảm giác nặng nề, chèn ép, nhức nhối hoặc nhói. Đau ngực thường xuất hiện ở vùng ngực phía trên, hoặc sau xương ức và có thể lan ra cánh tay trái, cổ, hàm hoặc vùng bụng dưới.
• Khó thở: Nhồi máu cơ tim có thể gây ra cảm giác khó thở hoặc thở hổn hển, do một phần của cơ tim bị suy giảm chức năng hoặc chất lỏng bị tích tụ trong phổi.
• Mệt mỏi: Mệt mỏi không bình thường và mất năng lượng cũng có thể là một triệu chứng của nhồi máu cơ tim, do cơ tim không đủ mạnh để cung cấp đủ máu và oxy cho cơ thể.
• Buồn nôn và nôn: Một số người có thể gặp triệu chứng buồn nôn hoặc nôn khi bị nhồi máu cơ tim, do tác động của cơ tim yếu và suy giảm tuần hoàn máu.
• Hoa mắt, chóng mặt hoặc ngất xỉu: Khi máu và oxy cung cấp đến não bị suy giảm, có thể gây ra cảm giác hoa mắt, chóng mặt hoặc thậm chí là ngất xỉu.
• Đau họng hoặc nhức đầu: Một số người có thể gặp các triệu chứng như đau họng hoặc nhức đầu do tác động của nhồi máu cơ tim lên các dây thần kinh trong cơ thể.

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào đáng ngờ liên quan đến nhồi máu cơ tim, việc đến các cơ sở y tế chuyên về tim mạch để được thăm khám và làm các kiểm tra chuyên sâu là rất quan trọng.

Nguyên nhân dẫn đến nhồi máu cơ tim

Nguyên nhân chính của nhồi máu cơ tim cấp là sự thiếu hụt máu đến nuôi dưỡng các mô cơ tim. Cũng giống như các cơ quan khác trong cơ thể, cơ tim cần được cung cấp máu để hoạt động và duy trì chức năng. Động mạch vành là đường ống chính cung cấp máu cho cơ tim. Khi có bất kỳ lý do nào làm giảm dòng máu trong động mạch vành đột ngột, kéo dài, tế bào cơ tim sẽ bị thiếu oxy, gây tổn thương và dẫn đến triệu chứng của nhồi máu cơ tim cấp.

Xơ vữa trong động mạch vành là một trong những nguyên nhân chính gây ra nhồi máu cơ tim cấp. Các mảng xơ vữa làm hẹp lumen của động mạch, giảm dòng máu nuôi dưỡng cơ tim. Nhồi máu cơ tim cấp xảy ra khi các mảng xơ vữa nứt vỡ và di chuyển, tạo thành cục máu đông với nhiều tiểu cầu bám vào, gây tắc nghẽn hoàn toàn động mạch.

Các can thiệp như đặt stent nong mạch vành hoặc phẫu thuật bắc cầu động mạch vành cũng có thể gây bệnh nhồi máu cơ tim cấp. Cục máu đông hình thành tại vị trí đặt stent, gây tắc nghẽn động mạch vành.

Cục máu đông trong động mạch vành cũng có thể phát sinh từ các nguyên nhân khác như viêm nội tâm mạc do nhiễm khuẩn, van tim nhân tạo, u nhầy, huyết khối thành tim hoặc các bệnh lý viêm mạch máu như Takayasu, Kawasaki, và bệnh lý tăng đông.

Ngoài ra, nhồi máu cơ tim cũng có thể do các nguyên nhân không liên quan đến cục máu đông như co thắt động mạch vành, bóc tách động mạch chủ, hoặc dị dạng động mạch bẩm sinh, mặc dù tỷ lệ này thấp và thường khó được xác định.

Đối tượng có nguy cơ cao 

Nhồi máu cơ tim cấp có khả năng xuất hiện cao hơn ở các nhóm đối tượng sau:

• Người cao tuổi, đặc biệt là nam trên 50 tuổi hoặc phụ nữ sau mãn kinh.
• Người có các bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường và bệnh thận mạn.
• Người có rối loạn mỡ máu di truyền.
• Những người hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá.
• Những người trong gia đình có người thân trực hệ (cha, mẹ, anh chị em ruột) từng mắc nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não ở tuổi trẻ, đặc biệt là trước 55 tuổi đối với nam và trước 65 tuổi đối với nữ.
• Người có các bệnh lý miễn dịch như viêm khớp dạng thấp, Lupus ban đỏ hệ thống, vẩy nến, hoặc xơ cứng bì.
• Sử dụng các chất kích thích như cocaine và amphetamine có thể làm co thắt động mạch vành, tăng nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim cấp.

Các biện pháp phòng tránh 

Phòng ngừa nhồi máu cơ tim đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tim mạch. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa bệnh lý này:

1. Duy trì lối sống lành mạnh:

• Tuân thủ chế độ ăn cân bằng và giàu chất dinh dưỡng, bao gồm rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá, gia cầm và protein không béo.

• Giảm tiêu thụ chất béo bão hòa và chất béo xấu.
• Hạn chế lượng muối và đường trong khẩu phần ăn.
• Tránh tiêu thụ bia, rượu và các đồ uống có chứa cafein.
• Tránh thức ăn nhanh và đồ ăn chế biến sẵn.

2. Vận động thể lực:

• Thực hiện các hoạt động thể dục thể thao đều đặn ít nhất 150 phút mỗi tuần, bao gồm đi bộ, chạy bộ, bơi lội và aerobic.
• Điều chỉnh mức vận động phù hợp với tình trạng sức khỏe, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

3. Hạn chế hút thuốc lá:

• Nếu có thói quen hút thuốc lá, hãy cố gắng từ bỏ hoàn toàn. Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ lớn gây nhồi máu cơ tim.

4. Kiểm soát căng thẳng:

• Sử dụng các kỹ thuật giảm căng thẳng như thư giãn, yoga, thiền và tập thể dục nhẹ để quản lý căng thẳng hàng ngày.

5. Kiểm soát cân nặng:

• Duy trì cân nặng phù hợp thông qua chế độ ăn uống và vận động thích hợp, tránh béo phì.

6. Kiểm soát huyết áp và đường huyết:

• Điều chỉnh huyết áp và kiểm soát đường huyết nếu có bệnh tăng huyết áp hoặc tiểu đường. Theo dõi chế độ ăn uống, sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và kiểm tra sức khỏe định kỳ.

7. Kiểm tra sức khỏe định kỳ:

• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bất kỳ vấn đề tim mạch nào và nhận sự chăm sóc y tế kịp thời.

Phòng ngừa nhồi máu cơ tim đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỷ luật trong lối sống lành mạnh. Luôn tìm kiếm ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được hỗ trợ và tư vấn đúng đắn nhất.